اصول مذهب دیوانیان

توضیحات

اصول مذهب دیوانیاناین کتاب کم حجم در واقع یک جدل نامه (رساله پرسش و پاسخ) است نوشته میرزا ملکم ناظم الدوله که در بین اسناد آدمیت یافت شده و اول بار به سال 1325 قمری به همراه چند مقاله سیاسی ملکم خان به چاپ رسیده است. در این کتاب با ملکم پرده در و گستاخ که تیغ آخته انتقادش بی باکانه بر فرق سر هیات حاکمه و دستگاه استبداد قجری فرود می آید روبه روئیم. او در این نوشته کوتاه سعی میکند ویژگی های افراد حکومتی و یا به قول خود دیوانیان را بدون پرده پوشی عیان کند. از متن کتاب: خطاب به اخلاق و کردار رجال و درباریان ناصرالدین شاه خداوند عالم خاک ایران و اهل ایران را برای چه آفریده است؟ از برای اینکه به چند نفر الواط بی دین خوش بگذرد. اسم مبارک این الواط چیست؟ اولیای دولت علیه ایران. این اولیای شریف به چه هنر صاحب چنان امتیاز شده اند؟ به هنر اینکه ایران را فقیرتر و ذلیل تر و خرابتر از هر نقطه روی زمین ساخته اند. از برای پیشرفت چنان مأموریت مقدس باید صاحب چه فضایل باشند؟ اولاً باید از هیچ نوع رسوایی خجالت نکشند، ثانیاً باید از روی صدق و ایمان دشمن معرفت و مروج منتهای قرمساقی باشند، ثالثاً باید خود را بحدی بی غرض بسازند که از روی انصاف آن رذلی که برحسب پستی زاتی و به حکم شرافت جنون بر همه ایشان مرجح باشند او را شخص اول قرار بدهند. تکلیف چنان وجود بزرگ چه باید باشد؟ باید در این ملک آنچه آدم آبرومند و صاحب شعور است همه را بدنام و منکوب و به هر قسم شناعت تا بهر جا تعاقب و فانی نماید. باید برادران و اقوام و جمیع منسوبن خود را علی الخصوص آنها که نالایق تر هستند بر دور سلطنت طوری سوارکار بسازد و جمیع لوازم زندگی ملوکانه را چنان به ید قدرت خود بگیرد که ذات همایون نتواند بدون اجازه او نه قدمی بردارد و نه نفسی بکشد. باید جمیع ولایات و مناسب و نشان ها و القاب و کل حقوق ملت را به وضعی که از آن قبیح تر نباشد حراج نماید، و در آن ضمن تمام ایران را به هر قسم شقاوت سراسر بچاپد و هر شب یک قسمت کثیف غارت خود را به دهن شاهنشاه ایران پرور بیندازد.