تاریخ سلطانی : از شیخ صفی تا شاه صفی

توضیحات

تاریخ سلطانی : از شیخ صفی تا شاه صفیکتاب حاضر که حوادث دوران بین زندگانی شیخ صفی الدین اردبیلی تا پایان حکمرانی شاه صفی را در بر می‌گیرد، در واقع بخش سوم از کتابی است در تاریخ عمومی موسوم به «تاریخ سلطانی» اثر سید حسن بن مرتضی حسینی استرآبادی که در روزگار شاه سلطان حسین صفوی ( ۱۱۰۶ - ۱۱۳۵ ) می‌زیسته و در سال ۱۱۱۵ هجری قمری این کتاب را بنام او تصنیف کرده است. در بیان موضوع کتاب و انگیزه تالیف آن نویسنده در دیباچه چنین آورده است: «سبب تالیف این کتاب صریح شریف و خطاب فصیح منیف که قوی‌ئیل سال ترکی مصادف هزار و یک‌صد و پانزده هجری، سال دهم جلوس میمنت مانوس نوّاب کامیاب سپهر رکاب نقاوه مصطفوی، تازه‌نهال بوستان مرتضوی، خلاصه سلاطین صفوی. . . بعضی از دوستان تکلیف نمودند که به انضمام تشخیص احوال ملایکه و شیاطین و حکومت بنی الجان و کیفیت آفرینش عالم تا حضرت خاتم صلی الله علیه و آله و سایر فواید مرقومه به عنوان کتاب در تحت هر باب به بیاض برده شود. لهذا به قلم تحریر درآورده، منظور نظر دوستان گردید و به «تاریخ سلطانی» موسوم شده مشتمل بر سه باب که در صفحه روزگار به یادگار باقی مانده و متوقع است که اگر سهوی یا ترکی واقع شده باشد به قلم اصلاح در آورده و این کمینه را به دعا و فاتحه یاد نمایند... باب سیم-در بیان انساب سلاطین صفیه صفویه ادام اللّه اقبالهم الی یوم القیام تا زمان نواب خاقان رضوان مکان شاه صفی نوّر اللّه مرقده و مراقد آبائه العظام.» بنا بر مقدمه بالا، باب سوم این اثر که موضوع کتاب حاضر را تشکیل می‌دهد شامل شرح حال نیاکان شاه اسماعیل و رویدادهای دوران وی و شاه طهماسب و اسماعیل دوم و شاه خدابنده و شاه عباس و شاه صفی است. مولف در دیباچه اثر خود اشاره می‌کند که از این کتابها به قدر مقدور استفاده کرده و مطالب را بر سبیل اجمال و اختصار آورده است. در واقع عرضه مطالبی به این تفصیل و گستردگی به نحوی خلاصه و فشرده، همراه با نقل قولها و ذکر مآخذ و منابع یکی از محسنات تاریخ سلطانی است. امتیاز دیگر این کتاب در اینست که مولف در بیان مطالب از بکار بردن عبارات پیچیده و متکلف که شیوه نگارش اغلب مصنفین و تاریخ‌نویسان عهد صفوی است پرهیز کرده و کتاب خود را با عباراتی ساده و در خور فهم خواننده روزگار خود عرضه کرده است و در عین حال از آوردن اشعار مفصل و عاری از لطف ادبی که متون تاریخی آن زمان مشحون از آنهاست بجز مواردی بسیار اندک خودداری ورزیده است.