بازخوانی ده شب: شبهای شعر گوته
توضیحات
بازخوانی ده شب: شبهای شعر گوتهپاییز سال یکهزار و سیصد و پنجاه و شش خورشیدی، پیشنهاد برگزاری برنامهای با حضور شصت شاعر و نویسنده، از سوی کانون نویسندگان ایران به دکتر هاینس بکر ـ مدیر انستیتو گوته در ایران ـ به شکلگیری ده شب شعر و سخنرانی در باغ سفارت آلمان در تهران، انجامید. این برنامه که بنا بود با پیرنگی فرهنگی، در ستایش آزادی و پرداختن به مشکلات نویسندگان و شاعران در غیبت آزادی بیان تنظیم شود، با استقبال کممانند مردم، به ویژه دانشجویان، از هر گوشة ایران روبهرو شد.تا آنجا که حتی در برخی شبهای بارانی بیش از دههزار تن در فضای باز باغ سفارت آلمان، زیر چترهای گشوده و بههم پیوسته، به سخنرانیها گوش میدادند. گسترة پیام این حرکت، به تدریج، از مرزهای کشور نیز برون شد و روشنفکرانِ بسیاری از جمله ژان پل سارتر، سیمون دو بووار، موریس کلاول، ژان مینگو، لویی آراگون و… در نامهای پشتیبانی و ستایش خود را از این حرکت شاعران، نویسندگان و شرکتکنندگان در برنامه اعلام داشتند. نخستین برنامه در تاریخ هژدهم مهر، با این سخنان گشوده شد: «در گفتارها غرض بیش از همه آن خواهد بود که کانون نویسندگان ایران بیشتر و بهتر شناسانده شود و خواست اساسی آن، یعنی آزادی اندیشه و قلم، و راستای کوششهای آن به منظور آن که این آزادی در عمل بنشیند و به صورت یکی از دادههای عادی زندگی اجتماع ما درآید، به اطلاع همگان برسد»؛ ولی شمس آلاحمد در سخنانش در سومین شب برنامه از «لجنزار بیقانونیهای تنگ چشمانة دولت و تلقیات و برداشتهای فاشیستی حاکم بر جامعه» سخن گفت؛ در پنجمین شب، باقر مؤمنی به رغم خواست دستگاه حاکم در استفاده از واژة «ممیزی» بارها واژة «سانسور» را بهکاربرد و حتی عنوان سخنرانیاش را «سانسور و عوارض ناشی از آن» برگزید و تأکید کرد که «طرفداران سانسور در هیأت حاکمه اخلاق و مذهب را دستاویز سانسور قرار میدهند.»؛ و در نهایت، سخنان سعید سلطانپور، که اخیراً از زندان آزاد شده بود و صدای معترض، چریکی و انقلابی شعرش، هیجان بسیاری در جمعیت برانگیخت، و بهآذین را مجبور به دعوت سخنرانان به اعتدال کرد. دکتر بکر نیز در چند جملة کوتاه ضمن ادای احترام به هر برداشت و برخورد مردم ایران به مسائل سیاسی کشور خود، یادآور شد که شبهای شعر گوته برنامههایی فرهنگی است۲ و دکتر باقر پرهام در بیانیهای از سوی هیأت دبیران کانون نویسندگان ایران از تندرویهای پیشآمده ابراز تأسف کرد تا امکان ادامه دادن برنامهها برجای بماند. ده شب شعر گوته، که در نهایت بدون دخالت ساواک به انجام رسید، یک حادثة به یادماندنی در تاریخ فرهنگ همروزگار ما، و در نگاه برخی تحلیلگران، یکی از نمادهای حرکتی است که در نهایت به انقلاب اسلامی انجامید. *** از اینرو و با این انگیزه، پس از سی و پنج پاییز، پیرنگ این کتاب در هیأت پروندهای برای بازنگری ده شب شعر گوته، ریخته شد تا همراه بازخوانی متنهای ارائه شده در آن شبها، فضای چیره بر روشنفکری آن دوران و ذهنیت جامعه را از نگاه امروز روزنامهنگاران، شاعران و نویسندگان آن نسل و نسل جوان امروز ایران ارزیابی کند. متن کامل تمام سخنرانیها و شعرهای خوانده شده در شبهای شعر گوته، درسال ۱۳۵۷، به کوشش ناصر مؤذن ـ نویسنده و عضو کانون نویسندگان ـ در کتابی با عنوان «ده شب» منتشر شد. امکان گردآوری متن سخنرانیها ـ فصل دوم این کتاب ـ سرتاسر به تلاش و دوربینی ناصر مؤذن باز میگردد که سزاوار قدرگذاری است. ماندانا زندیان زمستان ۱۳۹۲، لس آنجلس