پاورپوينت آداب و رسوم مردم استان گلستان مطالعه موردي تركمن ها

توضیحات

پاورپوينت آداب و رسوم مردم استان گلستان مطالعه موردي تركمن هاپاورپوينت آداب و رسوم مردم استان گلستان و تركمن ها فهرست پيشينه تاريخي استان گلستان استان گلستان رنگينكمان ايران عید نوروز و چهارشنبه سوري نمودار آداب و رسوم تركمن ها عید قربان در تركمن ها رقص (ذكر) خنجر رقص کوشت‌دپدی ماه رمضان و استان گلستان ماه رمضان آيين معنوي تركمن ها آشتي كنان (باش اولي) یا رمضان چله كشي تركمن ها برپایی نماز تراویح و ختم قرآن آيين شب قدر (قدر گيجه‌سي) برپايي نماز عيد فطر (اورازا بایرامی) عيد فطر ايين معنوي تركمن ها آيين آق آش يا آق قوين شب يلدا شوچره در استان گلستان ماه محرم در استان گلستان آئين توق بندان پامنـبـري (چهل منبري) مراسم دسته چوبي رقص کوشت‌دپدی استان گلستان پایتخت جگرکی ایران نذري نون و ماست در گرگان موسيقي در استان گلستان ديگر مراسم‌ها و آداب و رسوم مرسوم در استان گلستان برخي از مطالب پیشینه تاریخی این سرزمین به ۷ هزار سال پیش و در غار کیارام واقع در روستای (فرنگ) بخش گالیکش به دوران پارینه سنگی بر می‌گردد. پژوهش‌های تازه نشان داده‌است که منطقة گرگان از ۶ هزار سال پیش تمدن پیش از آریایی‌ها را در خود جای داده بوده‌است؛ گلستان، جواهری از زیبایی‌های طبیعت و تاریخ ایران، از جنگل‌های سبز و دریای نیلگون تا روستاهای کوچک با فرهنگ‌های بزرگ، این خطه شگفتی‌های متنوعی برای قصه‌گويي دارد. هر گوشه‌اش رازی برای کشف‌شدن دارد؛ این استان فقط مقصدی برای طبیعت‌گردی نیست؛ بلکه آداب و فرهنگ و موسیقی بومی‌اش نیز بخشی از هویت آن است. در استان گلستان نیز از اوایل اسفند در برخی از نواحی گروه دو نفرة نوروزخوانان اشعاری را که به مناسبت فرارسیدن عید نوروز سروده شده می‌خوانند و از صاحبان منازل مژدگانی می‌گیرند . مردم مژدگانی دادن را شگون دانسته و مقدم آن ها را به عنوان پیام آوران بهار گرامی می‌دارند . در آخرین چهارشنبه هر سال هم با شادی به استقبال نوروز رفته و با روشن کردن آتش در چند نقطه و پریدن از روی آن را جشن می‌گیرند. همة گلستانی ها با هر قومیتی که دارند با پوشیدن لباس های نو و پهن کردن سفرة هفت سین در تعطیلات نوروز به دیدار یکدیگر می‌روند در روز سیزدهم نیز آن ها به دامن طبیعت رفته و نحسی سیزده با سیر در طبیعت از بین می برند . در این عید ، ترکمن ها خانه های خود را آراسته و تزیین می نمایند . بهترین لباس‌های خود را پوشیده و شیرینی‌های گوناگون را فاهم می نمایند و چشم به راه مهمان می‌نشینند. این رسم ، به مانند عید نوروز باستانی ایرانیان است. مردم توانگر فارس زبان استان گلستان هم قربانی کرده و این روز را جشن می‌گیرند. معروف‌ترین رقص میان ترکمن‌های ایران است که گونه‌اي آيين معنوي و ریشه‌ای فلسفی در باورهای فرهنگی و مذهبی مردم منطقه ترکمن‌صحرا دارد و از گذشته‌های دور به جا مانده است كه برای شکرگزاری و دوری از بلا يا درمراسم شادي‌برگزار می‌کردند. این رقص حتی در زمان جنگ کاملا کارکرد حماسی پیدا کرده و مراسم آیینی آن با حرکات دلاورانه، برای اعزام جنگجویان به نبرد با دشمن و تقویت اتحاد و همدلی در بین طوایف ترکمن برگزار می‌شده است. ابتدا جوانان ترکمن لباس های سنتی خود را پوشیده به دور هم حلقه زده و دست به گردن یکدیگر می اندازند . بعد شمشیر دار در میان قرار گرفته و ذکر خوانده می‌شود . این رقص زیبا که سراسر هیجان ، حرکات و فریاد است آن قدر ادامه پیدا می‌کند تا یکی از افراد از شدت التهاب غش کند و بیفتد . سپس شمشیردار به گوش او غزلیاتی می‌خواند تا به هوش آید. «کوشت‌دپدی» درواقع نسخه اصلی «ذکر خنجر» است که با ورود اسلام، دستخوش تغییراتی شده است. اجداد ترکمن‌ها این رقص را همراه با نغمه‌های «غزل» اجرا می کردند تا شومی و طالع بد را از بین ببرند و نیکی، نور و انرژی‌های مثبت‌درمانی را جلب کنند. از زمان‌های قدیم، این آیین با سرودهای مذهبی، موسیقی و حرکات موزون و حضور بانوان همراه بوده است. این رقص به ‌صورتی طراحی شده است که به تدریج با افزایش سرعت، رقصندگان با حرکات پرانرژی، بیننده را در چرخه‌ای از احساسات درگیر می‌کنند. رقص «کوشت‌دپدی» با خواندن شعرهایی آغاز می شود و یکی از عناصر مهم آن، حرکت سنجیده و دایره‌وار اجراکنندگان با بازوهای برافراشته است. خاستگاه این رقص که در طلوع تمدن مردمان این ناحیه پدید آمد، در نخستین سنت‌ها و آیین‌های فرهنگ کشاورزی است و باورهای مذهبی مردم باستان که نیروهای عناصر طبیعی را می‌پرستیدند و جویای درآمیختنی خلاقانه با طبیعت بومی خود بودند. ماه رمضان و استان گلستان گستره فرهنگ‌ها در استان گلستان موجب شده از هر فرهنگي، نگاهي به ماه رمضان داشته باشند. يكي از رسم‌هایی که از قدیم در بین مردم گلستان رایج بوده بیدار کردن همسایه‌ها و اهل محل، هنگام سحر و قبل از اذان صبح است. «الله رمضونى» از ديگر مراسم مرسوم است كه جوانان به جمع‏‌آورى اعانات براى مستمندان می‌‏ پردازند و از محل جمع‌‏آورى این کمک‏ها به مستمندان افطار می‌ دهند. آب داغ خوردن یکی از آداب خاص افطارکردن مردم دشت گرگان است چراکه آنها معتقد بودند آب گرم حنجره و معده خشک را برای خوردن غذا آماده می ‌کند. «تَرَک» و «فِرِنی» خاص مردم دشت گرگان در ماه رمضان است. متداول ترين و پايبندترين‌ اقوام استان گلستان، تركمن‌ها هستند. در ادامه به برازنده‌ترين اعتقادات تركمن‌ها در اين ماه مبارك مي‌پردازيم. آشتي كنان (باش اولي) ترکمن‌ها بر این باورند که بدون آشتی با برادران دینی روزه فرد مورد قبـول درگاه الـهی واقـع نمی‌شـود. در اين مراسم یکی از ریش سفیدان -باش اولی نامیده می‌شود، نقش آشتی دهنده را بازی می کند. باش اولی در خانه اش سماور را روشن کرده و چای دم می کند و آن دو نفر را که نسبت به هم کدورتی دارند، بدون اطلاع از یکدیگر دعوت می کند و مراسم آشتی کنان را راه می اندازد. یا رمضان برخى از مؤمنين مخصوصا تركمن‌ها بنابر سنت ديرين خود، از چند روز قبل با روزه گرفتن به پيشواز ماه رمضان مى‏روند. از معروف ترين رسوم ماه رمضان تركمن‌ها، رسم سنتی «یا رمضان» است. در این رسم که شب چهاردهم ماه مبارک رمضان و پس از نماز عشاء و تراویح برگزار می شود، گروه هایی از جوانان و نوجوانان با همراهی بزرگترها در محله راه می افتند و یکی از اعضای گروه اشعار رمضانی به زبان تركمني در مقابل خانه ها می خواند. دیگر اعضای گروه در پایان شعر، همه باهم با صدای بلند «الله» می گویند و صاحب خانه گروه را با هدیه ای نقدی یا غیرنقدی بدرقه می کند و پس از آن گروه به سمت خانه بعدی حرکت می کند. برپایی نماز تراویح و ختم قرآن در طول ماه مبارک رمضان، مساجد ترکمنها پر ازدحام است و حال و هوایی دیگر دارد. از گلدسته‌های مساجد صدای اذان برای برپایی نماز عشاء بلند مي‌شود، پیر و جوان و حتی کودکان را خواهی دید که با عرقچین‌های سفیدی که بر سر دارند، به سمت مساجد ‌می‌روند. آيين شب قدر تركمن‌ها مراسم‌های خاصی در شب 27 ماه رمضان، از جمله برپایی نماز تراویح و ختم کامل قرآن، پهن کردن سفره شب قدر، شب زنده داری با دعا و عبادات و خواندن قرآن در مساجد يا در منازل و دیگر آیین ها و اعمال این شب برگزار می‌کنند. برپايي نماز عيد فطر صبح اول وقت، مردان تركمن، از كودك تا پير با پوشیدن بهترین لباس، سواره و پیاده به سمت عیدگاه ‌می‌روند تا ضمن گوش سپردن به مواعظ علما و بهره‌مندی از ارشادات دینی، نماز عید فطر را برجای می‌آورند.آن‌ها فطریه را نیز به مستمندان می‌دهند. پس از پایان یافتن نماز، همگی ضمن دست دادن به امام جماعت و دیگر روحانی‌ها، عید را به آن‌ها تبریک مي‌گويند.ترکمنها عقیده دارند که دست دادن به روحانی‌ها در عیدگاه، باعث قبولی بیشتر طاعات می‌شود. اين رسم به صورت باشكوهي چه در آفتاب سوزان چه در برف و باران برپا مي‌شود. عيد فطر این آئین معنوی با شور و شکوه خاصی در مناطق ترکمن نشین استان گلستان برگزار می شود. نظافت و رفت و روب خانه ها و مساجد و خرید عید به ویژه برای خردسالان و کودکان و نیز خرید شیرینی، آجیل و میوه برای سفره عید، پخت نان های روغنی ترکمنی مخصوص ایام عید فطر به نام های: "چاپاتی، پوستیق، قوقون، بیشمه و بورگ"، پرداخت فطریه و ديد و بازديد از مناسك اين روز است. آيين آق آش يا آق قوين اين آيين نشانه عشق و ارادت قوم ترکمن به پيامبر اکرم (ص) است که در ايام ربيع الاول در مناطق ترکمن نشين اجرا مي شود. آق قوین جشن۶۳ سالگی كه سن پیامبر گرامی اسلام است كه برای زنان و مردان ترکمنی که به این سن می‌رسند برگزار می‌کنند. آق قوین به معنای گوسفند سفید بوده برای همین با ذبح گوسفندی در ابتدای صبح بعد از نماز در مسجد به تعدادی از بزرگان صبحانه‌ای گرم (کله پاچه) می‌دهند و با گوشت گوسفند شب يلدا "شوچره" به معنای غذایی است که در شب، معمولاً قبل از خواب مصرف می‌شود در فرهنگ مردم گرگان به تنقلاتی که در آخرشب و دورهمی‌ها صرف می‌شود شب چره یا شوچره می‌گویند. پشت زیک، مارمرده، پادرازی، رشته به رشته، نقل و نخودچی، گردو و دیگر موارد در کنار هنداونه و انار از تنقلاتی بود که بر سر سفره گرگانی‌های وجود داشت. اگر شب يلدا برفي باشد،‌برف دیشو از مرسومات گرگاني‌هاست ماه محرم در استان گلستان ماه محرم در استان گلستان به ويژه شهر گرگان، با شور وصف ناشدني برگزار مي‌گردد. بافت تاريخي و كهن اين منطقه با وجود تكايا و محل‌هاي قديمي، هميشه در پي اماميست كه مظلوم از دنيا رفت. محلاتي نظير سرچشمه، دربنو، نعلبندان، چهارراه ميدان و... چنان اين ماه را عزا مي‌دارند كه كسبه در اين محل‌ها، به پاس عزاداري، دكان‌هاي خود در اين محلات را مي‌بندند تا فضا براي عزاداران بيشتر باشد. مردم از كوچه‌هاي بافت قديمي گذر مي‌كنند و در نهايت تمام عزاداران حسيني از چهارراه ميدان گذر مي‌كنند. نگارستان ایران زمین با ساکنانی از اقوام فارس، خراسانی، ترک، قزاق، قزلباش، سیستانی، بلوچ، مازنی، آذری و ترکمن، آداب و رسوم فراوانی دارد که ریشه در فرهنگ آنان دارد و در هر مناسبت به فراخور موقعیت به اجرای آن می‌پردارند که از جمله آن‌ها آیین‌های عزاداری ماه محرم است. آئین «دسته‌چوبی» و «چهل‌منبر» و توق‌بندان گرگان، «کمر به کمر» رامیان، «نخل‌پا» کردکوی، «حسن - حسین» گالیکش و «قوم بنی‌اسد» بندرگز از جمله این آیین‌ها هستند که به واسطه برخی ویژگی‌های بصری و زیبایی شناختی به ثبت ملی‌ نیز رسیدند. آئين توق بندان مراسم توق بندان در هر محله قديمي در روز بعد از دسته روي آن انجام مي شود و به عبارتي روز پنجم، توق بندان محله نعلبندان، ميخچه گران، پاسرو و مسجد جامع؛ روز ششم توق بندان محله سبزه مشهد، سرچشمه، سرپير و دباغان و روز هفتم توق بندان محله ميدان، دربنو، دوشنبه اي صورت مي گيرد. مراسم توق بندان آداب خاصي دارد، ابتدا توق ها (نوعي علم) در همان منزل و يا مكاني كه در طول سال نگهداري مي شده است توسط بانوان با گلاب شسته مي شود و پارچه ها و روسري هايي كه سال قبل نذر مردم بوده و بر توق بسته شده است، در داخل مجمع هاي مسي (سيني) گذشته مي شود. در ادامه جمعي از مردم و سوگواران به خانه ها و محل نگهداري توق آمده و بانوحه خواني اجزاي توق را به مكاني مشخص براي سر هم كردن اجزاي آن حمل مي كنند. در اين روز به افرادي كه به همراه دسته هاي حمل توق حركت مي كنند، پاتوقي مي دهند و بيشتر پولي است كه هنگام برگزاري اين مراسم به كودكان و گاه بزرگسالان داده مي شود. اين توق ها تا پايان ماه صفر در تكيه محله باقي مي ماند و در روز 28 ماه صفر طي مراسمي توق ها جمع آوري و در محلي نگهداري مي شود. استان گلستان پایتخت جگرکی ایران قدمت سنت جگرخوری در گرگان حداقل به زمان صفویه می رسد و از رسوم ديرينه گرگاني‌هاست. در هیج جای ایران مانند استان گلستان جگرکی‌ها رونق ندارد. هر چند كه تمامي شهرهاي اين استان، جگركي‌ها فعال هستند اما گرگان، جگرخوري را از آداب و رسوم خود مي‌دانند كه عمدتاً در شب جگرکی‌ها كه در هر كوچه و پس‌كوچه‌اي هستند، محل تفريح آنهاست. خیابان‌های قدیمی شهر مانند خیابان شهدا، خیابان شهید جمهوري و خيابان مطهري جنوبي از جمله شلوغ‌ترين مراكز جگركي گرگان است كه تعداد آنها در اين خيابان‌ها گاهاً از تعداد انگشتان دست نيز فراتر مي‌رود. گفته مي‌شود در گرگان بيش از 130 جگركي وجود دارد نذري نون و ماست در گرگان این مراسم در روزهای پنج شنبه در میدان ابولفضل (چهارراه ميدان گرگان) برگزار میشود. مردم شهر گرگان اعتقاد زیادی به حضرت ابوالفضل دارند به همين خاطر بعد گرفتن حاجت روز پنج شنبه به این مکان میروند و نذر خود را ادا میکنند. موسيقي در استان گلستان رسوم غني تركمن‌ها در موسيقي از حائز اهمیت ترین ابزارهای موسیقی ترکمنی «دوتار» یا اصطلاحا «تامدیرا» و «تنبور» است. همچنین زنبورک «قوپوز» و نی «توتیک» در بین چوپانان رواج دارد. کمانچه «قیجاق» نيز، در زمان ناصرالدین شاه قاجار وارد موسیقی ترکمنی گردیده است. در دوره سلجوقيان موسيقي تركمن به بالاترين درجه رشد خود رسید. اين موسيقي در جشن‌ها و اعياد استفاده رايجي در رسوم تركمن‌ها دارد. وقتی به موسیقی می‌رسیم، علی‌آباد کتول قلب تپنده این میراث است. موسیقی علی‌آباد کتول، با نغمهس‌های پرشور و اصیل، همواره همراه جشن‌ها و آیین‌های مردمانش است. موسیقی علی آباد از سه بخش اصلی تشکیل شده: مقام هرایی که مقام‌ها کشیده‌تر و سنگین‌تر است و به‌عنوان مقدمه و پیش‌درآمد آهنگ کتول استفاده می‌شود؛ مقام راست که کوتاه‌تر و سریع‌تر اجرا می‌شود و پس از مقام هرایی و مقدمه ادا می‌شود؛ و مقام کله کش‌ها که در اوج نواخته می‌شود و کشیده‌تر و سنگین‌تر است. ديگر مراسم‌ها و آداب و رسوم مرسوم در استان گلستان به صورت موردي جنابندان در مراسم دنداني روستاي فارسيان قانچي پخت دندوني سله برون مراسم سمنو پزان لاله خواني تركمن مراسم عروسي تركمن